Czy każda firma musi chronić sygnalistów?

24 czerwca 2024 r. opublikowano ustawę o sygnalistach¹, w której przewidziano 3-miesięczny okres na wdrożenie zmian w firmie. Przedsiębiorcy będą musieli zadbać o przygotowanie odpowiednich procedur do 25 września 2024 r., co może być utrudnione przez zbliżający się sezon urlopowy.

Kim jest sygnalista?

Sygnalista to osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publiczne informacje o naruszeniu prawa, uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Co istotne, nie musi to być tylko osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Ochrona obejmie również np. pracowników tymczasowych, osoby świadczące pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, prokurentów, akcjonariuszy oraz wspólników, członków organów spółek, stażystów, wolontariuszy czy praktykantów. Należy pamiętać również o tym, że ochrona nie dotyczy tylko aktualnie zatrudnionych pracowników, ale również byłych pracowników, jak też i osoby, z którymi jedynie przeprowadzono rozmowy rekrutacyjne.

Naruszenia, które może zgłosić sygnalista

Sygnalista będzie mógł zgłosić naruszenia, które będą podejmowane zarówno w formie działania jak i zaniechania niezgodnego z prawem lub mające na celu obejście ustawy  dot. np. korupcji, zamówień publicznych, bezpieczeństwa produktów, ochrony środowiska, ochrony danych osobowych, bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych.

Polityka ochrony sygnalistów

Przedsiębiorcy będą musieli opracować dokumenty, które będą regulowały wewnętrzną procedurę zgłaszania informacji o naruszeniach prawa i podejmowanych działaniach następczych. Wobec sygnalisty nie mogą być bowiem podejmowane działania odwetowe ani próba czy też groźba zastosowania takich działań.

Przykładem działań odwetowych może być:

• odmowa nawiązania stosunku pracy,
• wypowiedzenie umowy,
• niezawarcie kolejnej umowy na czas określony,
• wstrzymanie awansu (lub pominięcie przy awansowaniu),
• przeniesienie na niższe stanowisko pracy,
• przekazanie innemu pracownikowi dotychczasowych obowiązków sygnalisty,
• niekorzystna zmiana miejsca wykonywania pracy lub rozkładu czasu pracy,
• negatywna ocena wyników pracy lub negatywna opinia o pracy,
• mobbing,
• dyskryminacja,
• niesprawiedliwe traktowanie,
• pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe,
• działanie zmierzające do utrudniania znalezienia w przyszłości pracy w danym sektorze.

Jakie środki ochrony przysługiwać będą sygnaliście?

Sygnalista, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych, może domagać się odszkodowania oraz zadośćuczynienia.

Ustawa przewiduje jedynie minimalną wysokość odszkodowania w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w 2020 r. wynosiło 6246,13 zł.²

Czy wszyscy przedsiębiorcy muszą chronić sygnalistów?

Obowiązek wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych dotyczy przedsiębiorcy, który według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku zatrudnia co najmniej 50 osób.  Do tej liczby wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia. Przedsiębiorcy, którzy zatrudniają mniej niż 50 osób mogą taką procedurę wdrożyć dobrowolnie.

Jakie sankcje grożą za brak ochrony sygnalistów?

Ustawa przewiduje odpowiedzialność karną za następujące zachowania:

• uniemożliwienie lub istotne utrudnienie dokonanie zgłoszenia przez sygnalistę,
• podejmowanie działań odwetowych wobec sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą,
• ujawnienie tożsamości sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą,
• brak ustanowienia procedury zgłoszeń wewnętrznych lub ustanowienie jej z istotnym naruszeniem wynikającym z ustawy przez osobę za to odpowiedzialną.

Potrzebujesz pomocy we wdrożeniu procedur związanych z ochroną sygnalistów lub szkolenia dla pracowników? Nasza kancelaria specjalizuje się w obsłudze przedsiębiorców. Zapraszamy do kontaktu.

¹ ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz. U. poz. 928).

²https://stat.gov.pl/sygnalne/komunikaty-i-obwieszczenia/lista-komunikatow-i-obwieszczen/obwieszczenie-w-sprawie-przecietnego-wynagrodzenia-miesiecznego-w-gospodarce-narodowej-w-2023-r-i-w-drugim-polroczu-2023-r-,276,11.html