Radca prawny a adwokat. Czym, o ile w ogóle, różnią się te zawody?

Do opracowania tego zagadnienia skłoniło mnie nic innego jak zderzenie z rzeczywistością. Konkretnie dwa zdarzenia.
Pierwsze, związane z prowadzeniem przez nas, z ramienia naszej kancelarii, zajęć z zakresu prawa, w jednej z ponadgimnazjalnych szkół. Na pytanie „czym się różni praca adwokata od radcy prawnego” padały następujące odpowiedzi: „nie wiemy”, „radca opiniuje umowy a adwokat występuje w sądzie”, „adwokat broni klientów a radca radzi”.
Drugie, to sytuacja, gdy dokonując na zlecenie pewnej klientki kancelarii, kolejnych z rzędu czynności typu udzielanie porad prawnych, analiza umów, sporządzenie opinii prawnej, pewnego dnia dostałam od tej osoby telefon z pytaniem „Pani mecenas, zostałam pozwana, Pani się mną prawnie opiekuje, poleci mi pani kogoś kto pójdzie ze mną do sądu?”.

Biorąc pod uwagę fakt, że połowę życia zawodowego, my – radcowie prawni, spędzamy w sądzie, reprezentując naszych klientów na sali sądowej, sytuacje takie jak wyżej opisane, będące wyrazem niskiej świadomości społecznej w zakresie tego czym zajmuje się radca prawny i jakie ma uprawnienia, musiały zaowocować poruszeniem tytułowej problematyki na naszym blogu.

Kim jest radca prawny?

Odpowiadając na zadane na wstępie pytanie.
Radcowie prawni i adwokaci to profesjonalni pełnomocnicy, przedstawiciele dwóch różnych samorządów (adwokackiego i radcowskiego). Dla uzyskania uprawnień do wykonywania każdego z tych zawodów, wymagane jest spełnienie następujących przesłanek czyli, co do zasady, ukończenie 5-letnich studiów prawniczych, następnie 3-letniej tzw. aplikacji zakończonej złożeniem kilkudniowego egzaminu zawodowego, a następnie uzyskanie wpisu na listę radców prawnych lub adwokatów. Radcowie prawni i adwokaci są związani kodeksem etyki zawodowej, posiadają obowiązek ubezpieczenia, ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną oraz są obowiązani do przestrzegania zasad takich jak między innymi tajemnica zawodowa.

Obecnie wykonywanie zawodu radcy prawnego a adwokata nie różni się w zasadzie niczym. Oba te tytuły zawodowe są równoważne, uprawniają do reprezentowania osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych przed wszystkimi sądami, w każdego rodzaju sprawach (karnych, cywilnych, rodzinnych, administracyjnych itd.)

Radca prawny a adwokat – różnice

A co z różnicami? Otóż wymienić można jedynie dwie:
* kolor żabotu. Radcę prawnego poznamy po kolorze niebieskim żabotu, a adwokata po kolorze zielonym,
* adwokat nie może wykonywać zawodu w ramach stosunku pracy – nie spotkamy zatem adwokata na „etacie” w urzędzie, radca prawny zaś nie będzie mógł być obrońcą w sprawie o przestępstwo, jeżeli zatrudniony jest w ramach umowy o pracę.

To byłoby na tyle różnic.
Mając powyższe na uwadze, zasadne pojawia się pytanie dlaczego zawody adwokata i radcy prawnego nie uległy połączeniu? Byłoby to niewątpliwie korzystne dla klientów korzystających z profesjonalnej pomocy prawnej. Obecnie jednak ten podział jest utrzymany.

Mecenas, prawnik czy doradca prawny?

Dodatkowo warto wskazać, że w odniesieniu do osób zajmujących się świadczeniem usług z zakresu prawa, istnieją w obiegu także następujące pojęcia: mecenas, prawnik, doradca prawny. Kto jest kim?

W celu wyjaśnienia tego zamętu terminologicznego wskazać należy, że:
* „doradca prawny” jest to osoba bez dodatkowego tytułu zawodowego tj. np. radcy prawnego czy adwokata. Osoba taka, nie jest uprawniona do posługiwania się tytułem radcy prawnego czy adwokata, a tym samym do prowadzenia kancelarii radcy prawnego czy kancelarii adwokackiej. Słowo „kancelaria doradztwa prawnego”, „kancelaria prawna”, „kancelaria odszkodowawcza” itp. wskazuje na to, że usługi w niej świadczą osoby niebędące radcami prawnymi ani adwokatami.

* zbliżone do wyżej wymienionego jest określenie „prawnik”, którym można posługiwać się w odniesieniu do każdej osoby, która ukończyła studia prawnicze. Prawnikiem będzie więc radca prawny, adwokat, ale także prokurator, notariusz, sędzia, niezależnie od tego, że uzyskali oni prawo wykonywania konkretnego zawodu prawniczego. Prawnikiem będzie także osoba bez dodatkowego tytułu zawodowego, np. radcy prawnego czy adwokata. Osoba taka może wprawdzie prowadzić działalność polegającą na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu umów lub opinii, nie jest ona jednak uprawniona do posługiwania się tytułem radcy prawnego czy adwokata, a tym samym do prowadzenia kancelarii radcy prawnego czy kancelarii adwokackiej. Prawnik niemający uprawnień radcy prawnego/adwokata, oferujący usługi w ramach swojej kancelarii nie będącej kancelarią adwokacką lub radcowską, nie będzie mógł reprezentować klienta przed sądem, nie jest także związany szeregiem zasad obowiązujących radców prawnych i adwokatów, takich jak obowiązek przestrzegania przepisów Kodeksów Etyki zawodowej, z których wynikają obowiązki względem klientów. Nie jest także, inaczej niż radcowie prawni i adwokaci, związany obowiązkiem ścisłego przestrzegania tajemnicy zawodowej oraz nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, nie podlega także odpowiedzialności dyscyplinarnej.

* pojęcie „mecenas” nie jest tytułem zawodowym, lecz jedynie zwrotem grzecznościowym, stosowanym zarówno wobec radców prawnych jak i adwokatów, często także wobec aplikantów tych zawodów prawniczych.

Adwokat a radca prawny – podsumowanie

Podsumowując warto zapamiętać, że:
1. pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami jakimi są adwokaci i radcowie prawni, co do zasady nie ma różnic,
2. radca prawny, będąc profesjonalnym pełnomocnikiem, reprezentuje klientów w sądzie,
3. radcę prawnego poznać można po niebieskim żabocie przy todze.

Na zakończenie, skoro różnica między adwokatem a radcą prawnym sprowadza się tak naprawdę do koloru żabotu w todze, zakończmy ten wywód humorystycznie, fragmentem wiersza Jana Brzechwy „Kolory”:

„Malarz wciąż zachodził w głowę:
Są kolory i odcienie,
Każdy inną ma wymowę,
Każdy jakieś ma znaczenie.
Aż podsłuchał raz w farbiarni,
Jak sprzeczały się kolory:
(…)
„A niebieski?”
„Co niebieski?”
„Jego tu na świadka biorę”.
Rzekł niebieski: „Słów mi szkoda.
Każdy z czasem wypłowieje”.
A zielony tylko dodał:
„Mam nadzieję… Mam nadzieję…”

Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tj. Dz.U. z 2018 poz. 2115 z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tj. Dz.U.z 2018 poz. 1184 z późn. zm.)