Duża uchwała Izby Cywilnej SN dotycząca kredytów walutowych, sygn. III CZP 25/22 zgodna z orzecznictwem TSUE

Po ponad 3 latach doczekaliśmy się wreszcie uchwały składu pełnej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w sprawie zagadnień budzących wątpliwości w orzecznictwie dotyczącym kredytów walutowych. Zapadła 25 kwietnia 2024 r. uchwała nie jest rewolucyjna i potwierdza wszystko to co w międzyczasie orzekł Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Pyt. nr 1 Czy w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie wiąże konsumenta, możliwe jest przyjęcie, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów?

SN stanowczo wykluczył możliwość uzupełnienia umowy przepisami zawartymi w Kodeksie cywilnym takimi jak art. 358, 354 albo 65. Stanowisko SN w pełni odpowiada poglądom wyrażonym przez TSUE, który podobne stanowisko zajął już w słynnej sprawie C-260/18 dotyczącej Państwa Dziubak.

Pyt. nr 2 Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego do takiej waluty umowa może wiązać strony w pozostałym zakresie?

Pyt. nr 3 Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu denominowanego w walucie obcej umowa ta może wiązać strony w pozostałym zakresie?

Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że w obu przypadkach tj. zarówno w odniesieniu do umowy denominowanej jak i indeksowanej, brak możliwości ustalenia wiążącego kursu waluty sprawa, że umowa w pozostałym zakresie nie wiąże. Część komentatorów obawiała się, że SN z uwagi na rozbicie tego zagadnienia na dwa pytania, orzeknie inaczej w odniesieniu do umów indeksowanych, w których kwota kredytu była określona walucie polskiej. Na szczęście SN podszedł do zagadnienia w duchu orzecznictwa TSUE.

Pyt. nr 4 Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej, w wykonaniu której bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają odrębne roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron, czy też powstaje jedynie jedno roszczenie, równe różnicy spełnionych świadczeń, na rzecz tej strony, której łączne świadczenie miało wyższą wysokość?

SN potwierdził niepodzielne panowanie teorii dwóch kondykcji podkreślając, że teoria salda to domena niemieckiej judykatury, niemająca jakiegokolwiek oparcia w przepisach polskiego prawa. SN wskazał również na możliwość zastosowania potrącenia jako instytucji właściwej w tego rodzaju sprawach co może sprawić, że banki zaczną chętniej z tego zarzutu korzystać w sporach z konsumentami.

Pyt. nr 5 Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej z
powodu niedozwolonego charakteru niektórych jej postanowień bieg przedawnienia
roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się od chwili
ich wypłaty?

Sąd Najwyższy w tej sprawie opowiedział się za stanowiskiem, które uznaje początek biegu terminu przedawnienia roszczeń banku za dzień następujący po dniu zakwestionowania umowy przez konsumenta. Może być to wezwanie zapłaty, reklamacja albo pozew. Nie liczy się tu forma lecz treść, z której wynika jednoznacznie, że konsument powołuje się na niedozwolone postanowienia umowne zawarte w jego umowie.

Pyt. nr 6 Czy, jeżeli w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej którejkolwiek ze stron przysługuje roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego w wykonaniu takiej umowy, strona ta może również żądać wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych przez drugą stronę?

Ostatnie pytanie, budzące bodaj najwięcej emocji i kontrowersji, tutaj również SN nie orzekł nic czego nie rozstrzygnął już TSUE w sprawie C-520/21 z tym zastrzeżeniem, że jego zdaniem roszczenia o korzystanie z kapitału nie przysługują żadnej ze stron umowy, a więc również konsumentowi, a tego ostatniego Trybunał nie wykluczył, odsyłając w tym względzie do prawa krajowego. SN udzieloną odpowiedzią, wydaje się, że przeciął jakiekolwiek wątpliwości w tej materii zarówno w odniesieniu do banków jak i konsumentów.

Reasumując, zapadła dziś uchwała w istocie potwierdza ścieżkę wydeptaną przez konsumentów przed TSUE w sprawach dotyczących kredytów powiązanych z walutą obcą i nie stanowi rewolucji orzeczniczej. Szkoda jedynie, że musieliśmy na nią czekać tak długo.