Sankcja kredytu darmowego – z jakimi bankami można wygrać?

Umowy kredytu przygotowywane przez banki często zawierają postanowienia, które są niezgodne z prawem. Duże znaczenie przybrały one w sprawach kredytów frankowych, w których wygrana gwarantowała konsumentom darmowy kredyt z uwagi na nieważność tych umów. Taki sam efekt można uzyskać bez konieczności stwierdzenia nieważności umowy. Wystarczy powołać się na sankcję kredytu darmowego.

W tym artykule omówimy:

• na czym polega sankcja kredytu darmowego,
• co wnosi w tej sprawie wyrok TSUE z dnia 21 marca 2024 r. w sprawie C-714/22,
• umowy jakich banków mogą być objęte sankcją kredytu darmowego?
• czy są już korzystne wyroki w sprawie sankcji kredytu darmowego?                                                

Czym jest sankcja kredytu darmowego?

Sankcja kredytu darmowego uregulowana jest w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Zgodnie z tym przepisem naruszenie wymienionych w ustawie przepisów skutkuje tym, że konsument zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu ustalonych w umowie. Warunkiem skorzystania z sankcji kredytu darmowego jest złożenie oświadczenia do banku.

Jednak nawet w przypadku, w którym konsument korzysta z takiej sankcji, musi ponieść koszty ustanowienia zabezpieczeń przewidzianych w umowie.

W jakim terminie można złożyć oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego?

Konsument może złożyć oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego w terminie 1 roku od dnia wykonania umowy.

Jakie postanowienia w umowie mogą skutkować sankcją kredytu darmowego?

Ustawa kredycie konsumenckim wyraźnie wymienia przepisy, których naruszenie umożliwia skorzystanie z sankcji kredytu darmowego.

Przede wszystkim mogą być to następujące naruszenia:

• kredytowanie prowizji,
• wskazanie złej wysokości maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu,
• błędne wskazanie całkowitej kwoty kredytu,
• brak dookreślenia w umowie terminu i sposobu wypłaty kredytu,
• błędne opisanie stopy oprocentowania kredytu, warunków stosowania tej stopy i procedury jej zmiany,
• podanie nieprawidłowego RRSO,
• podanie błędnej wysokości całkowitej kwoty do zapłaty,
• niepodanie informacji o innych kosztach kredytu (np. prowizji, marż, kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń) oraz warunków ich zmiany,
• zawężenie możliwości odstąpienia konsumenta do umowy do złożenia oświadczenia w formie pisemnej,
• opisanie niepełnej procedury spłaty kredytu przed terminem, jak też rozliczenia prowizji.

Sankcja kredytu darmowego – jakie banki?

Każda umowa kredytu bankowego może zawierać niedozwolone zapisy, dlatego tak ważne jest ich skonsultowanie z radcą prawnym w kancelarii.  Przykładowo, sankcją kredytu darmowego mogą być objęte umowy kredytu/pożyczki zawarte z następującymi bankami lub instytucjami finansowymi:

• Alior Bank S.A.
• Bank BPH S.A.
• mBank S.A.
• Bank Millennium S.A.
• BNP Paribas Bank Polska S.A.
• Bank Polska Kasa Opieki (Pekao) S.A.
• Credit Agricole Bank Polska S.A.
• Deutsche Bank Polska S.A.
• Getin Noble Bank S.A.
• Velo Bank S.A.
• Nest Bank S.A.
• ING Bank Śląski S.A.
• Powszechna Kasa Oszczędności (PKO) Bank Polski S.A.
• Raiffeisen Bank International A.G. z siedzibą w Wiedniu oddział w Polsce
• Santander Bank Polska S.A.
• Santander Consumer Bank S.A.
• Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. Franciszka Stefczyka (SKOK Stefczyka)

Wyrok TSUE z dnia 21 marca 2024 r. w sprawie C-714/22

Sprawy sądowe dotyczące sankcji kredytu darmowego są w dalszym ciągu rozwojowe i orzecznictwo nie jest jeszcze wyklarowane, jak ma to miejsce w przypadku kredytów frankowych, gdzie zapadło już wiele korzystnych orzeczeń TSUE oraz Sądu Najwyższego. Pomimo tego, że sprawy tego rodzaju są stosunkowo świeżym zagadnieniem, to zdążyło już zapaść wiele korzystnych dla konsumentów wyroków, w tym wyrok TSUE z dnia 21 marca 2024 r. w sprawie C-714/22. W przywołanym wyroku TSUE oceniał umowę kredytu konsumenckiego, w którym instytucja finansowa wskazała błędne RRSO, które w umowie było obniżone.

TSUE w wyroku uznał, że (…) wskazanie RRSO, która nie odzwierciedla dokładnie wszystkich tych kosztów, pozbawia konsumenta możliwości określenia zakresu jego zobowiązania w taki sam sposób jak brak podania tej stopy. W konsekwencji sankcja pozbawienia kredytodawcy prawa do odsetek i

opłat w przypadku wskazania RRSO, która nie obejmuje całości tych kosztów, odzwierciedla wagę takiego naruszenia i ma charakter odstraszający i proporcjonalny.

Co prawda powyższy wyrok nie dotyczy standardowych umów kredytu konsumenckiego, w których kredytowana jest prowizja, ponieważ wówczas RRSO podane w umowie jest wyższe niż rzeczywiste (dla przypomnienia: wyrok TSUE dotyczył odwrotnej sytuacji). Niemniej jednak jest to wyrok, który może sugerować, że również inne nieprawidłowości w podawanych przez banki danych w umowach mogą skutkować zastosowaniem sankcji kredytu darmowego.

Wyroki w sprawach dotyczących sankcji kredytu darmowego

W Polsce zapadają już korzystne wyroki w sprawach dotyczących sankcji kredytu konsumenckiego z uwagi na różne wadliwości występujące w umowie kredytu konsumenckiego. Poniżej prezentujemy przykładowe wyroki, w których sądy kwestionowały kredytowanie prowizji, brak właściwych informacji dotyczących rozliczenia z bankiem przy wcześniejszej spłacie kredytu.

Przykładowo Sąd Okręgowy w Sieradzu w wyroku z dnia 11 stycznia 2023 r. w sprawie I Ca 478/22 uznał że (..) całkowita kwota kredytu jest to nic innego jak kwota udzielonego przez kredytodawcę kapitału, którą konsument otrzymuje do swobodnej dyspozycji. Wynagrodzenie prowizyjne, a więc koszt kredytu, mimo tego że zostaje przez kredytodawcę skredytowany w dalszym ciągu jest kosztem. Zatem pobieranie przez kredytobiorcę odsetek od skredytowanej prowizji jest niezgodne z prawem1.

Podobnie na tę kwestię spojrzał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., sygn. akt VI ACa 560/16 uznając, że: Skoro na tle art. 5 pkt 7 u.k.k. „całkowita kwota kredytu” oznacza środki faktycznie udostępnione konsumentowi, to – w ocenie Sądu Apelacyjnego – w wypadku odstąpienia od umowy konsument jest zobowiązany do uiszczenia odsetek naliczanych tylko od środków faktycznie udostępnionych konsumentowi, a więc od „całkowitej kwoty kredytu”. Brak więc podstaw do obciążania konsumenta odsetkami od kosztów kredytu, nawet w wypadku udzielenia kredytu w celu sfinansowania tych kosztów,2 jak również Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 23 września 2021 roku, sygn. akt I C 828/21: Podzielić też należy argumentację strony powodowej odnośnie całkowitej kwoty kredytu, do której nie można wliczać innych niż faktycznie przekazane kredytobiorcy a już przez niego skredytowanych jak prowizja czy opłata ubezpieczeniowa a z kolei odnośnie prowizji, że uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu3.

W wyroku z dnia 01 lutego 2022 roku w orzeczeniu o sygn. akt I C 2961/214 Sąd Rejonowy dla Warszawy- Mokotowa w Warszawie uznał, że: Tymczasem w przedmiotowej umowie zawarto jedynie postanowienie o przysługującym konsumentowi prawie do spłaty kredytu przed terminem i że w takim przypadku bank dokona rozliczenia kredytu. Brak jest natomiast postanowień odnoszących się do procedury spłaty kredytu przed terminem, w tym obniżenia całkowitego kosztu kredytu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Brak takiej informacji skutkuje tym, że konsument nie zna swoich praw i obowiązków. Nie wie, że w związku z przedterminową spłatą zobowiązania może dochodzić od banku kwoty odpowiadającej proporcjonalnej części kosztów kredytu. Nie posiada również wiedzy odnośnie tego, które koszty kredytu podlegają obniżeniu, ani w jaki sposób ustalić kwotę należną mu w związku z przedterminową spłatą. Prowadzić może to do wzbogacenia banku względem konsumenta. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, że bank nie rozliczy kosztów kredytu lub rozliczy je w sposób niewłaściwy, co niezostanie skontrolowane przez konsumenta, nieświadomego tego, że może dochodzić od banku przysługujących mu należności na skutek przedterminowej spłaty.

Warto też zwrócić uwagę na decyzję z 30 grudnia 2021 r., nr DOZIK-17/2021 wydanej względem Santander Consumer Bank S.A. z siedzibą we Wrocławiu, w której Prezes UOKiK uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania Santander Consumer Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą we Wrocławiu polegające na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu, poprzez prezentowanie w umowach kredytu konsumenckiego oraz w dołączonych do nich formularzach informacyjnych, informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu – składkę ubezpieczeniową, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2070) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów, a w konsekwencji stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.

Pomoc prawna dla kredytobiorców

Potrzebujesz pomocy prawnej w analizie Twojej umowy o kredyt konsumencki albo w przygotowaniu wzoru oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego? Nasza kancelaria specjalizuje się w prawie bankowym, w tym w sprawach związanych z sankcją kredytu darmowego, zapraszamy do kontaktu.