Ważny wyrok TSUE w sprawie kredytu konsumenckiego

Wczoraj zapadł bardzo istotny, z punktu widzenia konsumenta, wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie interpretacji przepisów polskiej ustawy o kredycie konsumenckim. Orzeczenie to otwiera drogę do domagania się od banków zwrotu nadpłaconych przez klientów prowizji w związku z wcześniejszą spłatą kredytu.

Co orzekł TSUE w sprawie frankowiczów?

Istotą sprawy, która znalazła swój finał w TSUE była kwestia interpretacji przepisu art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Ustawa ta stanowi implementację unijnej dyrektywy w sprawie umów o kredyt konsumencki z 2008 r. Przepis polskiej ustawy stanowi, że w przypadku spłaty całości (lub części – ust. 2) kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Nie ulegało wątpliwości, że w ramach kosztów podlegających zwrotowi były odsetki czy też składki ubezpieczeniowe jeśli kredyt był zaciągnięty razem z ubezpieczeniem. Problem i wątpliwości budziła kwestia zwrotu proporcjonalnej części prowizji od udzielenia kredytu, którą konsument płacił zaraz po zawarciu umowy, często banki po prostu potrącały tę kwotę z kwoty udzielonego konsumentowi kredytu. Prowizja to termin umowny, czasami w umowach można się spotkać z pojęciem opłaty przygotowawczej od udzielenia kredytu.
Banki stały na stanowisku, trzymając się literalnej wykładni przywołanego wyżej przepisu ustawy, że prowizja (opłata przygotowawcza) od udzielenia kredytu nie ma związku z okresem o który skrócono czas obowiązywania umowy, a zatem nie należy się ich zwrot konsumentowi w przypadku wcześniejszej spłaty.

Sprawy frankowiczów – orzecznictwa polskich sądów

Z kolei polskie organy stojące na straży ochrony konsumentów tj. Rzecznik Finansowy oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów od lat stały na stanowisku, że konsumentowi należy się zwrot także odpowiedniej części prowizji w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu.
Trybunał, odpowiadając na pytanie prejudycjalne polskiego sądu powszechnego, który nabrał wątpliwości w tej sprawie, stanął po stronie konsumentów rozstrzygając, że prawo do obniżki kosztu kredytu po jego wcześniejszej spłacie obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta, w tym te uiszczone jednorazowo jak prowizja. W motywach rozstrzygnięcia TSUE podkreślono, że konsument jest słabszą stroną stosunku z bankiem oraz, że instytucja ta w sposób jednostronny kształtuje wysokość opłat oraz rozkłada ich ciężar w umowie określając wysokość prowizji, oprocentowania oraz innych kosztów, które mają wpływ na całkowity koszt udzielonego kredytu. W związku z tym nie można dokonywać podziału na opłaty, których zwrot należy się konsumentowi oraz opłaty, które takiemu zwrotowi nie podlegają. Rodziłoby to wysokie ryzyko podwyższania początkowych opłat tylko po to, aby bank zabezpieczył się przed koniecznością ich zwrotu w razie wcześniejszej spłaty.

Szansa dla frankowiczów

Jaki skutek to orzeczenie może mieć dla polskiego konsumenta? W odniesieniu do osób, które dokonały wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego może on stanowić podstawę do domagania się od banku zwrotu nadpłaconej prowizji od wcześniej spłaconego kredytu, której bank wbrew przepisom ustawy o kredycie konsumenckim nie zwrócił.

Uzasadnienie wyroku TSUE stanowi przykład tego, jak unijne orzecznictwo chroni konsumenta na rynku usług finansowych i przeciwdziała nieuczciwym praktykom bankowym.

Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2019 r., poz. 1083),
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG