Zbycie 50% udziałów w spółce z o.o. przez wspólników posiadających nieparzystą liczbę udziałów – omówienie problematyki i rozwiązania praktyczne

Zbycie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest jednym z kluczowych instrumentów kształtowania struktury właścicielskiej oraz realizacji strategii biznesowych przez wspólników. W praktyce jednak, gdy wspólnicy posiadają nieparzystą liczbę udziałów, a celem jest zbycie dokładnie 50% kapitału zakładowego, pojawiają się istotne wyzwania prawne i praktyczne.

Wynika to z faktu, że udziały w spółce z o.o. są niepodzielne, a każdemu udziałowi przypisana jest określona wartość nominalna, co może utrudniać precyzyjne odwzorowanie połowy udziałów przy ich nieparzystej liczbie.

W niniejszym artykule omawiamy najczęstsze problemy pojawiające się przy próbie zbycia 50% udziałów przez wspólników posiadających nieparzystą liczbę udziałów oraz przedstawiamy praktyczne rozwiązania, które pozwalają na skuteczną realizację takiej transakcji.

Analizujemy zarówno aspekty formalne, jak i możliwości dostosowania umowy spółki czy przeprowadzenia podziału udziałów, aby zapewnić zgodność z przepisami Kodeksu spółek handlowych oraz interesami wszystkich stron transakcji.

Zbycie udziałów w Spółce

Zgodnie z art. 180 k.s.h., zbycie udziałów, niezależnie od rodzaju umowy, musi być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. W przypadku niedochowania formy, czynność prawna jest nieważna.

Zbycie części udziału lub ułamkowej cześci udziału

W sytuacji, w której planowane jest zbycie 50% udziałów przez każdego ze wspólników, problematczną kwestią jest nieparzysta liczba zbywanych udziałów. Przykładowo, gdy każdemu ze wspólników spółki przysłyguje 75 udziałów, każdy ze wspólników zbywałby wówczas 37,5 udziałów.

Kodeks spółek handlowych dopuszcza możliwość zbycia części udziału lub ułamkowej części udziału w spółce z o.o., zgodnie z art. 181 k.s.h., jeżeli według umowy spółki wspólnik może mieć tylko jeden udział, umowa spółki może dopuścić zbycie części udziału.

W wyniku podziału nie mogą powstać udziały niższe niż 50 złotych. Jeżeli wspólnik może mieć większą liczbę udziałów, to jego udziały są równe i nie mogą ulegać podziałowi. Natomiast jeżeli wspólnik może mieć co najwyżej jeden udział, to udział taki może być dzielony (art. 153 k.s.h.). W związku z powyższym przyjąć trzeba, że jeżeli wspólnik ma maksymalnie jeden udział, to może dojść do zbycia części udziału, jeżeli umowa spółki zezwala na zbycie części.[1]

Zatem udziały w Spółce nie mogą zostać podzielone, wykluczona jest więc możliwośc zbycia cześci udziału (tzn. np. 37,5 udziałów). W przedstawionej sytuacji możliwych jest kilka rozwiązań (zostały one przedstawione poniżej).

Zbycie 50%+1 oraz 50%-1 udziałów

W sytuacji, w której posiadana przez wspólników liczba udziałów jest nieparzysta, możliwym byłoby zbycie przez jednego wspólnika 50%+1 (np. 38) a przez drugiego wspólnika 50%-1 (np. 36) udziałów. W takiej sytuacji pozostałaby między dotychczasowymi wspólnikami dysproporcja wynosząca jeden udział na korzyść danej osoby. Taka sama sytuacja wystąpiłaby po stronie nowych wspólników.

W celu wyrównania sił głosów można wprowadzić w umowie spółki uprzywilejowanie udziałów lub też tzw. „złoty głos”. Nowoobjęte udziały mogą zostać uprzywilejowane tak aby liczba głosów posiadanych przez nowych wspólników była równa liczbie głosów posadanych przez dotychczasowych wspólników (uzyskanie w spółce rozkładu sił 50 : 50).

Możliwym jest również wprowadzenie uprawnień osobistych przysługujących określonemu wspólnikowi lub określonym wspólnikom (przykładowo uprawnienie osobiste polegające na posiadaniu jednego dodatkowego głosu na zgromadzeniu wspólników lub podwyższeniu dywidendy).

Zbycie ułamkowych części udziałów

Możliwym byłoby także zbycie ułamkowych części udziałów, jest to jednak bardziej skomplikowana konstrukcja, która powodowałaby powstanie współwłasności ½ jednego udziału między każdym z dotychczaoswych wspólników i każdym z nowych nabywców udziałów.

Powstałaby konstrukacja na ten kształt: udział we współwłasności 49 udziałów o łącznej wartości nominalnej 49.000 zł w części ułamkowej wynoszącej ½ w każdym udziale wraz z [drugim wspólnikiem]. Jednak posiadanie „wspólnego” udziału niekiedy utrudnia kwestie związane z wykonywaniem praw przysługujących wspólnikom z udziałów np. prawa głosu.

Podwyższenie kapitału zakładowego

Trzecim możliwym rozwiązniem jest podwyższenie kapitału zakładowego w spółce o 2 udziały (152 udziały). Każdy ze wspólników będzie posiadał wtedy podzielną przez 2 liczbę udziałów (76) i będzie uprawniony do zbycia 38 udziałów.

Zgodnie z art. 257 § 2 k.s.h, podwyższenie kapitału zakładowego następuje przez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących lub ustanowienie nowych i co do zasasdy wymaga zmiany umowy spółki (jeśli nie następuje na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki).

Umowa spółki może zawierać postanowienia szczególne w zakresie podwyższenia kapitału zakładowego. Stosownie do art. 257 k.s.h. w sytuacji, w której umowa spółki przewiduje możliwość podwyższenia kapitału zakładowego oraz wskazuje maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia, podwyższenie kapitału zakładowego nie wymaga zmiany umowy Spółki w tym zakresie np. Podwyższenie kapitału zakłądowego Spółki do 100.000,00 zł może nastąpić do 2030 roku bez zmiany umowy Spółki.

Zgodnie z umową spółki, kapitał zakładowy spółki może być w takim wypadku podwyższony uchwałą zgromadzenia wspólników. Udziały w podwyższonym kapitale zakładowym mogą być pokryte wkładami pieniężnymi lub niepienieżnymi, zgodnie z uchwałą zgromadzenia wspólników. Oświadczenia dotychczasowych wspólników o objęciu nowych udziałów wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 257 § 3 k.s.h). Art. 260 § 2 stosuje się odpowiednio.[2]

Podsumowując, podwyższenie kapitału zakładowego spółki może nastąpić na mocy uchwały zgromadzenia wpsólników o ustanowieniu nowych 2 udziałów. Dotychczasowi wspólnicy obejmą po 1 udziale poprzez złożenie oświadczenia na piśmie oraz wniesienie wkladów np. pieniężnych.

Zgodnie z art. 262 § 1 k.s.h., podwyższenie kapitału zakładowego zarząd zgłasza do sądu rejestrowego. Podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisania do rejestru (§ 4). Jest to to tyle istotne,  że dopiero po zarejestrowaniu przez sąd tych zmian wspólnicy będą mogli zawrzeć umowę sprzedaży 50% udziałów.

Do zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego należy dołączyć:

1) uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego;

2) oświadczenia o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym;

3) oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na podwyższony kapitał zakładowy zostały w całości wniesione.

Podwyższenie kapitału zakładowego może nastąpić również na mocy art. 260 k.s.h. ze środków spółki.
Uchwałą wspólników o zmianie umowy spółki można podwyższyć kapitał zakładowy, przeznaczając na ten cel środki z kapitału zapasowego lub kapitałów (funduszy) rezerwowych utworzonych z zysku spółki (podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki).

Podwyższenie kapitału zakładowego spółki pociąga za sobą następujące skutki podatkowe:

1. PCC w wysokości 0,5% od wartości podwyższenia kapitału

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2) ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 295), podatkowi podlegają zmiany umów wymienionych w pkt 1 (np. lit. k) umowy spółki), jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem ust. 3 pkt 4. Stosownie do art. 1 ust. 3 pkt 2) tej ustawy, p przypadku umowy spółki za zmianę umowy uważa się przy spółce kapitałowej – podwyższenie kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki oraz dopłaty.

• CIT – brak

Zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 4) ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2805 z późn. zm.), do przychodów nie zalicza się przychodów otrzymanych na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego. Tym samym przychody te nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT).

Dobrowolne umorzenie udziałów

Czwartym możliwym rozwiązaniem jest umorzenie 2 udziałów. Umorzenie udziałów jest możliwe tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Przykładowe postanowienie umowy spółki w tym zakresie może mieć brzmienie: udziały wspólników mogą być umarzane w drodze obniżenia kapitału zakładowego lub z czystego zysku. Umorzenie może nastąpić za zgodą wspólnika lub bez zgody.

Proponowanym rozwiązaniem jest umorzenie dobrowolne (za zgodą wspólników) jednego udziału posiadanego przez każdego ze wspólników. Każdy ze wspólników będzie posiadał wtedy podzielną przez 2 liczbę udziałów (74) i będzie uprawniony do zbycia 37 udziałów.

Umorzenie udziału, zgodnie z art. 199 § 2 k.s.h.wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. Za zgodą wspólnika umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia (art. 199 § 3 k.s.h.).

Najlepszym rozwiązniem byłoby umorzenie udziałów niepociągające za sobą skutku w postaci obniżenia kapitału zakładowego Spółki. Spółka uniknie wtedy konieczności zawiadamiania wierzycieli o obniżeniu kapitału (zgodnie z art. 264 k.s.h.[3]) oraz składania wniosku do sądu rejestrowego (zgodnie z art. 265 k.s.h.).

Zgodnie z art. 199 § 6 k.s.h., nie wymaga obniżenia kapitału zakładowego umorzenie udziału z czystego zysku (pojęcie to nie zostało zdefiniowane w kodeksie spółek handlowych ani ustawie o rachunkowości – chodzi o likwidację udziałów bez konieczności obniżania kapitału zakładowego, a wynagrodzenie wypłacane jest z zysku spółki, który nie jest przeznaczony na pokrycie kapitału zakładowego).

Procedura umorzenia udziałów bez obniżenia kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przebiega następująco:

1. Zgromadzenie wspólników podejmuje uchwałę o umorzeniu udziałów, która powinna określać podstawę prawną umorzenia oraz wysokość wynagrodzenia za umarzane udziały.
   
2. Umorzenie następuje z czystego zysku, bez konieczności obniżania kapitału zakładowego.
   
3. Źródłem wypłaty za umorzone udziały może być zysk z ostatniego roku obrotowego, zysk z lat
   ubiegłych wyodrębniony w specjalne fundusze przeznaczone na cele umorzeniowe, lub samodzielnie zysk z lat ubiegłych (gdy w ostatnim roku wystąpiła strata).
   
4. Po umorzeniu udziałów z czystego zysku, iloczyn liczby udziałów i ich wartości nominalnej nie będzie odpowiadał wartości kapitału zakładowego, co jest dopuszczalne i może być stanem trwałym.

Spośród powyżej zaproponowanych czterech rozwiązań najbardziej optymalnym jest podwyższenie kapitału zakładowego spółki.

Kolejnym krok stanowić będzie zbycie udziałów w spółce (zbycie 50% posiadanych przez każdego ze wspólników udziałów). Więcej o zbyciu udziałów w spółce z o.o. mogą przezcytać Państwo w artykule na nasyzm blogu Zbycie udziałów w spółce z o.o.

[1] A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2025, art. 181.

[2] Art.  260.  [Podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki]

§ 1. Uchwałą wspólników o zmianie umowy spółki można podwyższyć kapitał zakładowy, przeznaczając na ten cel środki z kapitału zapasowego lub kapitałów (funduszy) rezerwowych utworzonych z zysku spółki (podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki).

[3] Art.  264.  [Postępowanie konwokacyjne]

§  1. O uchwalonym obniżeniu kapitału zakładowego zarząd niezwłocznie ogłasza, wzywając wierzycieli spółki do wniesienia sprzeciwu w terminie trzech miesięcy, licząc od dnia ogłoszenia, jeżeli nie zgadzają się na obniżenie. Wierzyciele, którzy w tym terminie zgłosili sprzeciw, powinni być przez spółkę zaspokojeni lub zabezpieczeni. Wierzycieli, którzy sprzeciwu nie zgłosili, uważa się za zgadzających się na obniżenie kapitału zakładowego.