Kradzież pieniędzy z konta przez fałszywego pracownika banku

O nieautoryzowanych transakcjach napisano już wiele, jednak nie stanęło to na przeszkodzie w kreatywności przestępców, którzy wymyślają coraz to nowe formy pozbawienia ludzi środków do życia. Przestępcy odeszli już od „klasycznych” oszustw polegających na kradzieży kart kredytowych. Od czasu rozwoju Internetu większość przestępstw związanych z nieautoryzowanymi transakcjami przenosi się właśnie co sieci, gdzie bardzo łatwo jest wykorzystać naiwność jej użytkowników. Kilka lat temu popularne były kradzieże polegające na podstawieniu klientowi fałszywej strony internetowej banku (tzw. phishing), wyłudzeniu danych uwierzytelniających, utworzeniu zaufanego odbiorcy, a następnie wyprowadzeniu środków z konta. Kolejno przestępcy wysyłali klientom linki na OLX czy WhatsApp, gdzie należało podać dane z karty bankowej.

Wykwalifikowany przestępca

Obecnie oszuści się „przekwalifikowali” – nie chcą już „oszukiwać”, chcą nas „chronić” przed innymi oszustami (tzw. spoofing). Taki rzekomy pracownik banku podaje swoje dane osobowe, numer ID, ba!, na ekranie telefonu klienta pojawia się czasem nawet numer konkretnego banku znajdujący się na stronie internetowej banku! Mało tego, fałszywy pracownik banku zabroni nam podawać jakiekolwiek dane uwierzytelniające pojawiające się na ekranie naszego telefonu. Takie okoliczności powodują, że przeciętny użytkownik nie jest w stanie odróżnić oszusta od prawdziwego pracownika banku. Użytkownicy są teraz bardziej świadomi, wiedzą, że nie należy otwierać podejrzanych maili, klikać nieznanych linków. Żaden klient banku natomiast nie mógł dotychczas podejrzewać, że ktoś podszywający się pod pracownika banku i deklarujący pomoc przed kradzieżą sam się tym oszustem okaże. Oszuści zmienili swoje modus operandi, natomiast sektor bankowy swojego podejścia do ochrony pieniędzy klientów już nie.

Podstawy prawne do domagania się od banku zwrotu skradzionych pieniędzy

Poza zobowiązaniem wynikającym z art. 46 ustawy o usługach płatniczych do zwrotu środków utraconych w wyniku tzw. nieautoryzowanej transakcji płatniczej, na banku spoczywa podstawowy obowiązek ochrony naszych pieniędzy.
Zgodnie z art. 725 ustawy – Kodeks cywilny przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych.

Art. 50 ustawy Prawo bankowe z kolei precyzuje ten obowiązek, nakazując bank działanie z należytą starannością: Bank dokłada szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych.

Czymże jest zatem ta „szczególna staranność”, którą powinien się kierować bank, chroniąc pieniądze znajdujące się na naszym koncie? Z pewnością nie jest to zasłanianie się wewnętrzną procedurą dot. uwierzytelnienia transakcji, odsyłaniem do „zachomikowanych” na stronie internetowej komunikatów dotyczących bezpieczeństwa, czy też długich wiadomości przesyłanych w bankowości mobilnej. Owszem, regulaminy bankowe nakładają na klientów obowiązek systematycznego zapoznawania się z tymi komunikatami. Jednocześnie te same banki bombardują klientów wyświetlającymi się oknami „pop-up” z ofertami nowych pożyczek czy innymi produktami banku, zachęcają do korzystania z aplikacji bankowych, wyświetlają spoty reklamowe. Pomimo tego, że banki świadomie kierują swoją politykę informacyjną przez inne formy kontaktu, to od klientów wymagają, aby ci, dbając o swoje bezpieczeństwo, zaglądali do zakładek na stronie internetowej banku, bo „a nuż” pojawi się tam jakiś ważny komunikat. Jest to nielojalne zachowanie ze strony banków, które intencjonalnie zmieniają kanał i środki komunikacji z klientem na te bardziej przystępne dla niego, a kwestie dotyczące bezpieczeństwa pozostawiają na przestarzałym kanale komunikacyjnym, jakim niewątpliwie jest zakładka na stronie internetowej banku.

Nieuważny klient czy nierzetelny bank?

W wielu sprawach sądowych słyszymy bądź czytamy, że banki informują, edukują, a to klient jest nieuważny, nie dba o swoje interesy i w zasadzie powinien ponosić wszelkie konsekwencje swojej lekkomyślności. Co jednak powinien zrobić uważny klient, który chciałby zweryfikować, czy osoba podszywająca się pod pracownika banku jest nim w rzeczywistości? Najprościej byłoby sprawdzić na tejże stronie internetowej, czy jest to ten sam numer, który podaje bank. To jest też miejsce, w którym bank powinien zwrócić uwagę klienta na potencjalne ryzyko.

Jeśli przyjrzymy się zakładkom „Kontakt” albo „Infolinia” na stronach internetowych banków to zauważymy, że banki w jakiś sposób wyróżniają numer kontaktowy (kolor, większa czcionka, wyboldowanie) i to on rzuca się w oczy. Brakuje informacji dotyczącej jakichkolwiek zagrożeń. Klient, nawet weryfikując numer kontaktowy banku, nie będzie mógł mieć podejrzeń, że coś jest nie tak.

Niedawno inne podejście pokazał ING Bank Śląski S.A. (niestety już po tym, jak klient banku stracił pieniądze i „zyskał” nowe pożyczki – na szczęście po zleceniu sprawy naszej kancelarii uzyskał zabezpieczenie na czas trwania procesu i nie musi spłacać pożyczki zaciągniętej przez oszusta). Na stronie tego banku w miejscu, gdzie intuicyjnie powinien być widoczny numer telefonu, znajduje się ostrzeżenie dot. potencjalnego oszustwa. Zanim klient zweryfikuje numer dzwoniącego „zapali mu się zatem czerwona lampka”, że istnieje ryzyko i należy zachować większą ostrożność.

Podsumowanie

W mojej ocenie bank, jako podmiot wyspecjalizowany, powinien podejmować działania, które będą służyły zabezpieczeniu środków klientów znajdujących się na kontach. Ochrona tych środków jest podstawowym celem działalności banku – inaczej wszyscy trzymaliby oszczędności w tzw. „skarpecie”. W interesie banku jest też, żeby jak najwięcej osób przechowywało jak największe kwoty w jego strukturach, ponieważ banki nie mają „swoich” pieniędzy, operują tym, co zostanie im powierzone. Nie twierdzę przy tym, że niektóre zachowania nie wskazują na łatwowierność poszkodowanych – niemniej jednak banki nie podjęły się przeprowadzenia skutecznej (słowo klucz) kampanii informacyjnej w tym zakresie. Skoro bank, który ma chronić nasze środki i dysponuje zarówno zapleczem finansowym jak i osobowym, który by to umożliwiał, tego nie robi, to dlaczego wymaga stosowania nadzwyczajnych środków ostrożności po stronie klienta? Klienci nie udostępniali danych uwierzytelniających nieroztropnie, bez żadnej refleksji – zostali po prostu oszukani.

Mając na uwadze liczbę klientów, którzy zwracają się do kancelarii z prośbą o pomoc sprawach kradzieży pieniędzy z konta, udostępniamy wzór reklamacji, którą klient samodzielnie może złożyć w banku – jeszcze przed umówieniem się na poradę z radcą prawnym w kancelarii, ponieważ w tym wypadku znaczenie ma czas podjęcia działań. Liczymy też, że zachęci to poszkodowanych do składania reklamacji, co zaowocuje uświadomieniem sektora bankowego, organów go nadzorujących, jak również i tych chroniących konsumentów o skali tego zjawiska, a w konsekwencji zaowocuje podjęciem oddolnych działań mających na celu faktyczne zwiększenie mechanizmów chroniących przed nieautoryzowanymi transakcjami płatniczymi – w szczególności biorąc pod uwagę procedowany projekt nowelizacji ustawy o usługach płatniczych, który w dużej mierze ma na celu pozbawienie ochrony dla klientów banku (projekt znajduje się tutaj: Link.
Wzór reklamacji do banku na kradzież pieniędzy przez fałszywego pracownika możesz pobrać tutaj: Reklamacja

Podstawa prawna:
1. Ustawa o usługach płatniczych z dnia 19 sierpnia 2011 (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2360 ze zm. – dalej jako u.u.p.),
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.),
3. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2324 ze zm.).

Graphic designed by Freepik from Flaticon https://www.flaticon.com.