Nowy obowiązek przedsiębiorców od 1 stycznia 2023 r. – informowanie o obniżkach cen produktów oraz usług

Nowy obowiązek przedsiębiorców od 1 stycznia 2023 r. – informowanie o obniżkach cen produktów oraz usług

Nowy obowiązek przedsiębiorców od 1 stycznia 2023 r. – informowanie o obniżkach cen produktów oraz usług
Z lekkim (ponad rocznym…) opóźnieniem Polska implementowała przepisy dyrektywy Omnibus1, która nakłada na przedsiębiorców szereg obowiązków związanych m.in. z informowaniem o obniżkach cen, o tym, czy umieszczane opinie są weryfikowane pod kątem tego, czy pochodzą od konsumentów, którzy zakupili produkt czy też plasowaniu produktów w wyszukiwarkach. W dzisiejszym artykule zajmiemy się zmianami związanymi z obowiązkiem przedsiębiorców dotyczącym informowania o obniżkach ceny.
Po co w ogóle zainicjowano zmiany dotyczące nałożenia na przedsiębiorców obowiązku informowania o obniżkach cen?
Wprowadzone zmiany wpisują się w europejski trend dotyczący przyznania konsumentom szerszej ochrony przed nieuczciwymi praktykami przedsiębiorców. Wedle wytycznych Komisji Europejskiej2 zmiana ta ma zapobiec sztucznemu zawyżaniu ceny odniesienia przez podmioty gospodarcze lub wprowadzaniu konsumentów w błąd, jeżeli chodzi o wysokość obniżki.
Gdzie zostały implementowane zmiany z dyrektywy Omnibus?
Zmiany dotyczące obowiązku przedsiębiorcy związanego z informowaniem o obniżkach cen zostały implementowane w ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług3.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 4 ust. 2 w/w ustawy w każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny towaru lub usługi obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
Przykład: Sprzedawca sklepu internetowego oferuje na swojej stronie internetowej produkty związane z pielęgnacją włosów. Jednym z tych produktów jest szampon marki X, który dnia 20 listopada kosztował 35,99 zł. W związku z wprowadzeniem promocji na Black Friday cena szamponu marki X została obniżona do kwoty 24,99 zł, a cena ta obowiązywała tylko w dniach 25-28 listopada. „Aktualna” cena w wysokości 24,99 zł będzie jednocześnie najniższą ceną obowiązującą w okresie 30 dni przed jej wprowadzeniem i sprzedawca jest zobowiązany do jej podania. Od 29 listopada sprzedawca planuje wrócić do wyjściowej ceny szampony marki X w wysokości 35,99 zł – tym razem jednak oprócz tej ceny będzie musiał podać cenę produktu obowiązującą w czasie Black Friday, czyli cenę 24,99 zł.
Czy są jakieś wyjątki od obowiązku informowania o obniżeniu ceny towaru lub usługi?
Ustawa o informowaniu o cenach towarów i usług o wprowadza dwa wyjątki od omówionego powyżej obowiązku.
Pierwszy obowiązek dotyczy w sytuacji, w której przedsiębiorca z czysto logistycznych względów nie może dochować 30 dniowego terminu, ponieważ produkt dopiero jest wprowadzany do sprzedaży. W takim przypadku, zgodnie z art. 4 ust. 3 w/w ustawy:
Jeżeli dany towar lub dana usługa są oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie od dnia rozpoczęcia oferowania tego towaru lub tej usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki.
Przykład: Sprzedawca sklepu internetowego oferuje na swojej stronie internetowej produkty związane z pielęgnacją włosów. Jednym z tych produktów jest szampon marki X, który dnia 20 listopada kosztował 35,99 zł. Produkt ten jest w sprzedaży od dnia 20 listopada. W związku z wprowadzeniem promocji na Black Friday cena szamponu marki X została obniżona do kwoty 24,99 zł, a cena ta obowiązywała tylko w dniach 25-28 listopada. Cena produktu w wysokości 24,99 zł będzie jednocześnie najniższą ceną obowiązującą w okresie 30 dni przed jej wprowadzeniem i sprzedawca jest zobowiązany do jej podania pomimo tego, że produkt jest w sprzedaży dopiero 5 dni. Od 29 listopada sprzedawca planuje wrócić do wyjściowej ceny szampony marki X w wysokości 35,99 zł – tym razem jednak oprócz tej ceny będzie musiał podać cenę produktu obowiązującą w czasie Black Friday, czyli cenę 24,99 zł.
Drugi wyjątek dotyczy towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności. W takim wypadku obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki.
Na czym polega „ogłoszenie o obniżce ceny” ?
Zgodnie z Wytycznymi Komisji Europejskiej omawiany przez nas przepis ma zastosowanie do oświadczeń promocyjnych sprzedawcy, zgodnie z którymi obniżył on cenę za towar(y).
Obniżka ceny może być ogłoszona:
• w ujęciu procentowym (%), np. „20 % taniej”, lub w postaci konkretnej kwoty, np. „10 EUR taniej”,
• poprzez podanie nowej (niższej) ceny wraz z podaniem poprzednio stosowanej (wyższej) ceny. Poprzednia cena może zostać przedstawiona w formie przekreślonej, np. „teraz 50 EUR, było 100 EUR” lub „50 EUR/100 EUR”,
• za pomocą jakiejkolwiek innej techniki promocyjnej, np. „dzisiaj taniej o kwotę VAT”, która informuje konsumenta, że obniżka ceny jest równa wartości podatku VAT (co nie oznacza, że podatek VAT nie jest pobierany),
• poprzez przedstawianie aktualnej ceny jako ceny „wyjściowej” lub podobnej i podanie wyższej ceny jako nadchodzącej ceny normalnej.
Warto również dodać, że przepis o informowaniu o obniżkach cen ma zastosowanie do ogłoszeń o obniżkach cen zarówno w sklepach stacjonarnych jak i sklepach internetowych.
Kiedy – pomimo obniżenia ceny – dyrektywa Omnibus nie będzie mieć zastosowania?
Nie każde obniżenie cen będzie wymagało stosowania się do wymogów z dyrektywy Omnibus. Nie oznacza to, że wówczas nie obowiązują żadne reguły ? Dalej trzeba stosować się do innych regulacji, przede wszystkim zadbać o to, żeby takie obniżki nie stanowiły nieuczciwej praktyki rynkowej, a jako przykłady takich działań można przywołać następujące sytuacje:
• zbyt długie okresy, w których obowiązują obniżki cen, w porównaniu z okresem, w którym towary są sprzedawane po cenie bez obniżki,
• reklamowanie obniżki, np. „nawet o 70 %”, podczas gdy o 70 % obniżono cenę jedynie kilku produktów, a pozostałe przeceniono w znacznie mniejszym stopniu.
W Wytycznych Komisji Europejskiej wskazano przykłady następujących sytuacji, w których przedsiębiorca nie musi spełniać obowiązków informacyjnych dotyczących obniżenia ceny, które wynikają z dyrektywy Omnibus:
• długoterminowe uzgodnienia, które umożliwiają konsumentom systematyczne korzystanie z obniżonych cen i konkretnych indywidualnych obniżek cen, np.
 programy lojalnościowe (takie jak karty rabatowe lub kupony, które uprawniają konsumenta do zniżki cenowej na wszystkie produkty sprzedawcy lub na określony asortyment produktów w dłuższych nieprzerwanych okresach (np. 6 miesięcy, 1 rok) lub które umożliwiają gromadzenie punktów do wykorzystania podczas przyszłych zakupów),
 faktycznie spersonalizowane obniżki cen (obniżki wynikające z wcześniejszych zakupów dokonanych przez konsumenta u danego sprzedawcy, np. gdy konsument otrzymuje przy zakupie kupon „20 % taniej”, ważny podczas kolejnych zakupów dokonanych do końca danego miesiąca lub obniżki przyznawane danemu konsumentowi przy szczególnych okazjach, takich jak przystąpienie do programu lojalnościowego, ślub lub urodziny konsumenta, a także obniżki stosowane w momencie zakupu, które nie zostały „ogłoszone” z wyprzedzeniem)
• ogólne oświadczenia marketingowe, takie jak „najlepsze/najniższe ceny”, które promują ofertę sprzedawcy poprzez porównanie jej z ofertami innych sprzedawców bez odwoływania się do obniżki cen lub stwarzania wrażenia, że została ona zastosowana.
• techniki promowania przewagi cenowej, które nie są obniżkami cen, takie jak porównywanie cen i oferty wiązane (warunkowe).
Dyrektywa Omnibus a polska ustawa – co zrobiliśmy inaczej?
Po pierwsze, polski ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie sztywnego 30 dniowego terminu jako terminu „wyjściowego” do informowania o obniżeniu ceny, chociaż dyrektywa Omnibus dopuszczała wprowadzenie dłuższego terminu. Z punktu widzenia przedsiębiorców zmianę taką należy ocenić pozytywnie.
Druga, bardzo znacząca różnica, polega na rozszerzeniu stosowania tych przepisów w Polsce również do usług, chociaż celem unijnego ustawodawcy było to, żeby miały zastosowanie jedynie do towarów. „Chcąco” lub „niechcąco” nałożono na przedsiębiorców dodatkowe obowiązki, których nie będą mieli przedsiębiorcy w innych krajach członkowskich UE.
Kary za nieprawidłową realizację obowiązku dot. informowania o obniżce cen towaru lub usługi
Sankcje związane z niestosowaniem się do nowych przepisów – ze względu na ich stałą (a nie uzależnioną od przychodu) wysokość – będą dotkliwe przede wszystkim dla sektora MŚP. W takim wypadku bowiem wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada przedsiębiorcę (w drodze decyzji) karę pieniężną do wysokości 20 000 zł. Jeżeli natomiast przedsiębiorca nie wykona nałożonych na niego obowiązków co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy, licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada na takiego przedsiębiorcę (w drodze decyzji) karę pieniężną do wysokości 40 000 zł.

Stanowisko Prezesa UOKiK – jak należy informować o obniżeniu ceny?
16 stycznia 2023 r. na stronie UOKiK pojawiło się stanowisko Prezesa UOKiK4, w którym Prezes UOKiK mówi, jakie – w jego ocenie – informowanie o obniżeniu ceny jest sprzeczne z przepisami. Takie działanie – z punku widzenia mniejszych graczy na rynku – można ocenić pozytywnie, ponieważ dzięki temu mogą porównać, czy ich biznesy sprostałyby wymogom stawianym przez Prezesa UOKiK w trakcie ewentualnej kontroli.
Problematyczne okazały się natomiast dwa niewinne słowa „innymi niż” w jednym z przykładów zaprezentowanych przez Prezesa UOKiK:

źródło: https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19234&news_page=1, dostęp 17.02.2023, godz. 10:48
Dlaczego?
Ponieważ z tak sformułowanego zdania wynika, że przedsiębiorca przy stosowaniu promocji powinien wprost używać całej formułki „najniższa cena towaru w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki”. Taki zwrot znajduje się też w przykładzie zaprezentowanym przez Prezesa UOKiK:

źródło: https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19234&news_page=1, dostęp 17.02.2023, godz. 10:48
Mało przyjazna forma, prawda? Z jednej strony takie wymogi Prezesa UOKiK można uznać za nadmierny formalizm czy wręcz „czepialstwo”. Z drugiej – biorąc pod uwagę praktyki dużych graczy na rynku, którzy często wykorzystują swoją przewagę na rynku – być może właśnie takie rozwiązanie (przynajmniej na początku obowiązywania tych przepisów) jest potrzebne, ponieważ niejako wyrówna szanse na rynku, skoro wszyscy będą musieli stosować się do tych samych zasad.
Podstawa prawna/ źródła:
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta – dyrektywa Omnibus,
2. Wytyczne dotyczące wykładni i stosowania art. 6a dyrektywy 98/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom – Wytyczne Komisji Europejskiej,
3. Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 178 ze zm.),
4. https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19234&news_page=1

Graphic designed by Freepik from Flaticon https://www.flaticon.com.